HALİDE EDİP ADIVAR (1882- 1964)

 

İstanbul Üsküdar Amerikan Lisesi (1901) mezunu. Çocukluğunda Mevlevî haminnenin eğitimi, yetişme döneminde babasının İngiliz tarzı eğitimiyle büyüdü. Önce Yıldız yakınlarında saraya mensup Hıristiyanların çocuklarına ait bir yuvaya gönderildi; bir Ermeni kadının yönettiği bu yuvadaki tek Türk çocuğu idi. Bir yandan da Süleymaniye Camii imamından dersler aldı, Kur’an’ı öğrendi. 1893’te Amerikan Kolejine başladı. İngilizceyi burada öğrendi, İncil’i dikkatle okudu. 

Türk çocuklarının yabancılara ait okullarda okutulmaması yönündeki irade üzerine bir süre koleji bırakmak zorunda kaldığında, günlerini babasının evinde Kur’an, Arapça, Farsça ve musikî dersleri alarak geçirdi. İngilizceyi bir İngiliz mürebbiyeden, musikî derslerini ise bir İtalyan sahne sanatçısından aldı. İngilizcesini ilerletti ve Mother adlı kitaptan yaptığı çevirilerle bir nişan aldı (1897). 

Salih Zeki ile olan evliliğinden Ayetullah ve Hasan Hikmetullah Togo adında iki oğlu oldu. Eşinin ikinci evlilik yapmak istemesi üzerine ondan ayrıldı (1910). 1910-12 yılları arasında, Ziya Gökalp’in yanında, Türkçülerin arasında idi. Halka Doğru dergisinde düzenli olarak yazdı (1913). Bir yandan da Türk Ocağı salonundaki toplantıların çoğuna konuşmacı olarak katıldı.   

Millî Mücadeleye hazırlık olmak üzere Anadolu’ya silah kaçırma amaçlı kurulmuş olan, Kara Vasıf Bey ve Kemaleddin Sami Paşa’nın idare ettikleri Karakol adlı gizli örgütte görev aldı. Yeni siyasi vizyonuyla, 16 Mart 1920’de İstanbul’un işgalinden sonra “tehlikeli isimler” safında yer alınca, çocuklarını Robert Koleje yerleştirdi ve tebdili kıyafetle Sultantepe’deki Özbekler Tekkesine sığınıp (19 Mart 1920), oradan Anadolu’ya kaçtı. Bu esnada Yunus Nadi ile yolda karşılaşan Halide Edip, Ankara’da ajans kurulması ve bir gazete çıkartılması konusunda onunla anlaştı. (^[1])

 Eserleri 

Roman: Raik‘in Annesi (1909), Seviye Talib (1910), Handan (1912), Yeni Turan (1912), Son Eseri (1912), Mev‘ut Hüküm (1918), Ateşten Gömlek (bas. 1922, İkdam’da tefrika), Kalp Ağrısı (1924, ayrıca Vakit’te tefrika), Vurun Kahpeye (1926, 1923’te Akşam’da tefrika), Zeyno‘nun Oğlu (1928, Vakit’te tefrika 1927), Sinekli Bakkal (1936, önce The Clown and His Daughter adı ile 1935’te Londra’da, Türkçe tefrika Haber 1935), Yolpalas Cinayeti (1938; tefrika Yedigün 1936-37), Tatarcık (1939), Sonsuz Panayır (1946), Döner Ayna (1954), 

Hikâye: Harap Mabetler (1911), Dağa Çıkan Kurt (1922), İzmir‘den Bursa‘ya (1922, Y. K. Karaosmanoğlu, F. R. Atay ve Mehmet Asım’la birlikte), Kubbede Kalan Hoş Sadâ (1964). 

Anı: Türk’ün Ateşle İmtihanı (1962, önce The Turkish Ordeal adı ile 1928’de Londra’da tefrika Asia dergisi, Türkçe tefrika Hayat Mecmuası 1959-60), Mor Salkımlı Ev (1963, 

Oyun: Kenan Çobanları (1918), Maske ve Ruh (1945; tefrika Yedigün 1937; Mask or Souls adıyla İngilizce baskısı 1953). 

     İnceleme: Hindistan’ın İçyüzü-Inside India (İngilizce, 1937), İngiliz Edebiyatı Tarihi (3 cilt, 1940, 1946, 1949), Üniversite Kafası ve Tenkid (1942), Edebiyatta Tercümenin Rolü (1944), 

    Çeviri: Mâder (J. Abbot’dan, 1897), Hamlet (V. Turhan ile, 1941) - Nasıl Hoşunuza Giderse (1943) - Coriolanus (1945) - Antonius ve Kleopatra (M. Urgan ile, 1949) (Shakespeare’den), 

     Romancımız Halide Edip Adıvar'ın eserleri arasında yer alan "Ateşten Gömlek" 1923 ve 1950 yıllarında iki kez, "Sinekli Bakkal" 1967 yılında bir kez, “Vurun Kahpeye" 1949, 1964, 1973 yıllarında üç kez," Yol Palas Cinayeti" 1955'te, "Döner Ayna" 1964'de ve "Ağlayan Kadın" 1967 de birer kez beyaz perdeye uyarlanan filmler olmuştur. Bu filmler tarih sırasına göre şöyledir 

[1] https//edebiyatvesanatakademisi.com/milli-edebiyat-milli-mucadele/halideedip-adivar-hayati-eserleri-edebi-kisiligi/500