“Mehmet
Raşit Öğütçü” : Çağdaş Türk edebiyatında özgün bir
yeri olan Orhan Kemal, toplumsal yaşamımızın değişim dönemlerini gerçekçi bir
biçimde yapıtlarında dile getirmiştir. Aydınlık gerçekçi bakışıyla insan-toplum
ilişkilerini ustalıkla yansıtmıştır. Partisinin kapatılması üzerine 1931’de
Suriye’ye kaçan babasının yanına ailece gidince, orta son sınıftaki öğrenimini
yarım bıraktı. Ailece Beyrut’a taşındılar.
Bir yıl kadar Suriye ve Lübnan’da kaldı. 1932’de Türkiye’ye dönünce,
Adana’da çırçır fabrikalarında işçilik, dokumacılık, kâtiplik, ambar memurluğu
yaptı. 5 Mayıs 1937’de evlendi. Nisan 1938’de kızı Yıldız doğdu. Aynı günlerde
Niğde’de askerlik görevine başladı. Burada, “yabancı rejimler lehine propaganda
ve isyana muharrik” suçundan yargılanarak, 27 Ocak 1939’da beş yıla hüküm giydi.
Kayseri, Adana ve Bursa cezaevlerinde
yattı. 1940 yılı kışında Bursa Cezaevi’nde Nazım Hikmet’le tanıştı. Bu tanışma,
onun sanat yaşamının belirginleşmesinde bir dönüm noktası oldu. 26 Eylül
1943’te tahliye olunca Adana’ya döndü. 1945 yılı yazında Kilis’e giderek, kalan
35 günlük askerlik görevini tamamladı. Çorum’a sürgüne gönderildi. Babasının,
dönemin başbakanı Recep Peker’e telgraf çekmesi üzerine, 26 Ekim 1946’da
bırakıldı.
7 Mart 1966’da bir ihbar üzerine iki
arkadaşıyla birlikte tutuklandı. “Hücre çalışması ve komünizm propagandası’
yaptıkları gerekçesiyle tevkif edilerek Sultanahmet Cezaevi’ne gönderildi.
Bilirkişice verilen; “suç teşkil eden bir cihet bulunmadığı hususundaki rapor üzerine
13 Nisan 1966’de serbest bırakıldı. 17 Temmuz 1968’de bu davadan beraat etti.
Bulgar Yazarlar Birliği’nin çağırısı üzerine gittiği Sofya’da, tedavi edilmekte
olduğu hastanede vefat etti.
Eserlerinden bazıları
Roman: Baba Evi, 1949; Avare Yıllar, 1950; Murtaza,
1952; Cemile, 1952; Bereketli Topraklar Üzerinde, 1954; Suçlu, 1957; Devlet
kuşu, 1958; Vukuat Var, 1958; Gâvurun Kızı, 1959; Küçücük, 1960; Dünya Evi,
1960; El Kızı, 1960; Hanımın Çiftliği, 1961; Eskici ve Oğulları, 1962 (Eskici Dükkânı);
Gurbet Kuşları, 1962; Sokakların Çocuğu, 1963
Öykü: Ekmek Kavgası, 1949; Sarhoşlar, 1951; Çamaşırcının kızı, 1952; 72.
Koğuş, 1954; Grev,1954; Arka Sokak, 1956; Kardeş Payı, 1957; Babil Kulesi,
1957; Dünyada Harp Vardı, 1963; Mahalle Kavgası, 1963; İşsiz, 1966; Önce Ekmek,
1968; Küçükler ve Büyükler, (ö.s.), 1971.
Oyun: İspinozlar,
1965; 72. Koğuş, 1967. Anı Nazım
Hikmet’le Üç buçuk Yıl, 1965.
İnceleme:
Senaryo Tekniği ve Senaryoculuğumuzla İlgili Notlar, 1963.
